Orgels aan de Noordzee

Tentoonstelling in Jacobikerk Uithuizen

In de maand juli ’16 is er in de Jacobikerk te Uithuizen een tentoonstelling over orgels.  Het thema van deze internationale tentoonstelling is de orgelcultuur die al vijfhonderd jaar een van de bepalende factoren is in het leven van het kustgebied van de Noordzee. Onder de titel Orgels aan de Noordzee – Cultuur van de “Marschen” (Lagelanden) was deze tentoonstelling voor het eerst te zien in 2013 in de beroemde St Jacobikirche in Hamburg. Vervolgens op diverse plekken in Denemarken en Sleeswijk- Holstein, Nedersaksen, Noordrijn-Westfalen en in 2015 in de Martinikerk te Groningen. De tentoonstelling is voortdurend op reis en laat de geschiedenis zien van een belangrijk cultureel erfgoed van deze streek.

De kerk was het centrum van het gemeenschappelijk dorpsleven. Het was gebouwd op het hoogste punt van het dorp. Hoe belangrijk muziek was liet de bevolking zien door de orgelcultuur van de Lagelanden als een van de grootste muziekgebieden van Europa. Het oudst bewaarde instrument stamt uit 1457 en staat in Rysum. Ook in Krewerd staat een van oudste instrumenten van Nederland, een orgel uit 1531.

De fantastische expositie belicht de orgelcultuur in al zijn facetten. In samenhang met de natuur en het zeeklimaat, maar ook de agrarische bevolking, theologie en de ontwikkeling van de kerkmuziek komen ruimschoots aan bod.

Saillant detail is dat met de komst van het calvinisme het orgel zowel in steden als dorpen vooreerst alleen buiten de kerkdienst tot klinken kwam. Voor en na de dienst speelde de organist psalmen, geestelijke liederen en andere orgelwerken en er waren op de zaterdagen orgelconcerten.
De hervormers wilden de organisten geen opvallende positie laten bekleden. Organisten in de steden Hamburg en Lübeck kregen in 1543 een kwart van het predikantensalaris. In Husum had de organist de predikant ingehaald en in Tönning was de organist in 1679 een topverdiener.

Arp Schnitger orgel Uithuizen

Klik op de afbeelding voor vergroting

Arp Schnitger (1680-1720) was een van de belangrijkste orgelmakers. Zijn invloed reikte tot ver buiten het Noordzeegebied. Het orgel in de Jacobikerk te Uithuizen is daar een prachtig voorbeeld van. Ook Albert Anthoni  Hinsz die het werk van Schnitger voortzette heeft in onze provincie Groningen belangrijk werk verricht. Voorbeelden zijn het orgel in Zandeweer uit 1731 en het orgel in de Mariakerk te Uithuizermeeden uit 1785. Het was de laatste opdracht voor Albert Anthonie Hinsz, die tijdens zijn lange leven veel orgels heeft gemaakt. Het orgel in Uithuizermeeden werd voltooid door M. Hardorff, die het samen met Frans Caspar Schnitger jr. heeft gebouwd.

Hinsz orgel Mariakerk
Uithuizermeeden

Klik op afbeelding voor vergroting

Na Uithuizen gaat de tentoonstelling in 2016 vervolgens naar Malchow, Lemgo en Trittau

Meer informatie op de website Reformation im Norden klik hier

9 juli 2016
13.30  Kantens, Antoniuskerk                                  Lenie Otte
15.15  Uithuizen, Jacobikerk te Uithuizen               Jan Smid

16 juli 2016
13.30  Zandeweer, Dorpskerk                                   Dirk Molenaar
15.15  Uithuizen, Jacobikerk                                    Ab Gramsbergen

23 juli 2016
13.30  Uithuizermeeden, Mariakerk                         Ties Molenhuis
15.15  Uithuizen, Jacobikerk                                       Jan Smid

30 juli 2016
13.30  Usquert, Petruskerk                                       Roelof Kuik
15.15  Uithuizen, Jacobikerk                                    Ab Gramsbergen